Oyggjatíðindi

Lýðarsvegur 19

188 Hoyvík

 

Tlf: 314411

Teldupostur: oyggjat@olivant.fo

Umvegis væmingar og vaggandi gjálv inn á Hiddenfjørð

- røða hildin á móttøkuni hjá Luna í Vágum fríggjadagin.

Tórbjørn Jacobsen:

Onki kemur av ongum og framtíðin kemur als ikki av sær sjálvari. Vinnumenn koma heldur ikki í brodd fylkingar upp á hvamsvís. Hava teir ikki eina djúpari ætlan við lívinum á hvørjum morgni, táið teir syfta lunkaðu dýnuna av kropsskinninum og stinga gongulimirnar út um stokkin á rekkjuváðini, so býðst ikki í bøtur. Í hvussu er skal tú ikki rokna við at gerast Ársins Virki, í miklari kapping við aðrar, sum ríða sama dag sum teir saðla, liggur tú ikki støðugt og áhaldandi á takinum. Stundin er komin at ynskja tykkum hjartaliga tillukku við hesum mikla heiðuri. Skyldmonnunum úr Syðrugøtu, fjølskyldu tykkara og ikki minst tí valaliði, sum dag og dagliga stendur á praktiskum varðhaldi og lítur út so víðan á vinnunnar hermóti, har virðini í felagnum og samfelagnum verða skapt til vøksturin og umfordeilingina í kollektivu uppdriftini hjá okkum øllum.

Gøtumenn vóru á vitjan í Vestmannaoyggjunum hendan dagin, táið heiðurin regnaði niður yvir tykkum í høvuðsborg Føroya. Presturin Kristian Bjørnsson hugleiddi í Landkirkjuni, sum einaferð var umgird av eldi, úr frumnámum jarðar, um tvey av orðatøkum Sálamons: “Hugmóð gongur undan undirgongd, og dramblæti undan falli. Betri er at vera lítillátur við armingum enn at býta veiði við hástórum.” Tá eg hoyrdi, at Atli í stóran mun hevði flutt givna heiðurin áfram til tykkara, sum dagliga virka í samtakinum, kom mær til hugs, at hasin maðurin er á rættari leið saman við brøðrum sínum. Ekvivalensur er í frekvensinum millum hugsanir hansara og Sálamons.

Tveir vinnustreingir ganga ígjøgnum ílegurnar á júst hesum G-monnunum. Annar av Miðgerði í Kollafirði. Úr hesum mergi varð spunnin so mætur vinnudráttur, at gamli Sámal Petur, langabbin, hevði sín egna tjóðbanka í stóru útgerðarfyritøkuni í Fuglafirði, - hann hevði sítt egna peningaumfar og seðlar úr egnari seðlapressu. Hin er mær meira kunnugur. Eri vaksin upp í umhvørvinum, í túninum, har grundarsteinurin til nógv virksemi í Gøtubygdum varð lagdur av fyrstum. Har búðu trý systkin tún um tún ella rættari í sama túni. Í Grógv. Húsini so tøtt, at vit gingu út og inn, sum var alt bara ein lon. Um millummálararnir vóru konsumeraðir omanfyri ella niðanfyri vegin gjørdi ongan mun, so tætt meskað var fjølskyldunótin. Lenagumma, abbi og Palli Gubbi, sum vit róptu hann. Jóan Pauli Gregersen.

Hann var yngstur í systkinaflokkinum hjá teimum báðum Óla og Petru fyri oman Oyruna. Hann var ferðmikil, initiativríkur, hugdjarvur og intelligentur. Hann var ikki fatalistur. Hann lá ikki afturá á sjaselongini og bíðaði eftir lagnuni, hann valdi at skapa hana, partvíst í hvussu er, sjálvur. Tær subjektivu fyritreytirnar. Sum flestu vinnumenn í Føroyum, á odda inn í tað ókenda, fór eisini hann ígjøgnum væmingar og vaggandi gjálv. Minnist enn tann dagin, tá hann seinastu ferðina kom inn á gólvið hjá okkum í Grógv, og staðfesti, at krabbin nú var farin so víða í gøgnunum, at vit ongantíð komu at síggja hann aftur á lívi. Stutt leið frá, hin 12. mai 1964, fór hann úr einum ljósi í annað. Rationalisturin í øllum lutum var tvungin til at leggja árarnar inn, hamurin helt ikki til meira í jarðarlívinum.

Viderø prestur skrivar um húsgarðsfólkini: “Líggjas bóndi var mætur maður, væl viti borin og mikil fyri sær. Tað sást á honum, at hann var úr góðum bergi brotin. Av honum lýsti røksemd, sum var vorðin til eftir mongum ættarliðum. Sama er við føðurbróður hans, Heindriki, (hesin var morbróður Jóan Paula og langommubeiggi teirra Atla, Páll og Regins, mín viðm.), sama trygd og sjálvsvissa er yvir honum, sami styrkleiki. Hann er nú farin um tey níti. Tað er sum, at deyðin basir honum ikki. Hann er merkiliga róligur. Tað er sum, at styrki forfeðranna geingur aftur í honum.”

Einaferð hitti eg Regin á Skarvi í Keypmannahavn. Hann var í lestrarørindum, og eg var á heimferð frá skipi. Vit spjallaðu um alt hetta. So spyr hann meg brádliga, hvat mær dámar at vera av hesum slagnum. Tað sum onkuntíð eitt sindur niðurlátandi, kanska, hevur verið rópt fyri stóra G í Gøtu. Segði honum, at tað var eg sera fegin um. Í hvussu er borgaðu ílegurnar tá fyri, at man ikki fall fyri letini og dramblætinum. At man ikki sat sjóvarfallið av sær soleiðis uttan víðari. At viljin til at gera mun í hvussu er lá latentur onkustaðni í kropsgøgnunum - um ikki handan skallabeinini.

Frá kosmopolittinum og globetrottaranum, sum vaks upp ímillum áirnar í Syðrugøtu, var stafettin latin víðari til næsta ættarliðið. Alt virkið fólk. Menn og kvinnur. Gunnleyg situr ímillum okkum ídag, ímeðan Ása er látin. Síðani Leivur, ein av fyrstu nationaløkonomunum í landinum, Per, sum tók sær av tí maritima elementinum og so hin kendi Oddfríður, Oddi, ið vit rópa hann, sum ongantíð hakaði í í sínum virkna lívi. Tað ráddi um at skapa lív kring um seg, nógv lív, at fremja vinnulunnindi og mettu saman við bygdarfólkinum og hartil hevði hann yvirskotsorku til so mangt annað samfelagnum til gagns. Nú situr hann nakað veikari, í kappaaldri, her ídag og annars dagliga á sambýlinum í Gøtu, og tað má vera ein frábær sjón, nú sólin er farin nakað vesturum, at síggja fruktirnar av trænum, sum hann í stóran mun hevur lagt ryggin til, fyri at skúrandi vindar úr verøld ikki skuldu taka rótina úr svørðinum.

Tað hevur verið stutt frá tanka til handling hjá hesum fólkinum. Bráðsinni, góða tendringin, liggur latent undir húðini og hóttir við at bróta út, altíð og stund. Minnist eina 5´ara sending í Útvarpinum, at Oddi í einum kjaki segði við stríðskvinnuna á hinum mótinum, Ingeborg Winther, at størsta mangulvøran í Føroyum í dag var tørvurin á arbeiðsgevarum. Hetta var í ringastu tíð í landinum nakrantíð. Onkur, kanska tey flestu, sum ringdu inn, mutaðu ímóti, men maðurin hevði líka rætt í útsøgnini tá, sum orðini eru galdandi í dag. Samfelagið hevur altíð ovurstóran tørv á monnum og kvinnum, sum vilja bróta næsar og leggja rygg til, á entreprenørum og íverksetarum, hvørs fyrsti tanki á morgni ikki er strategiska ætlanin um, hvussu sleppast kann framat tí kollektiva kassanum. Tað er úr vinnusegmentinum at áfyllingin kemur til vælferðarstøðið og ikki øvut. Staturin er konservativur, hann skapar onki, hann býtir bara fæðið út, við meira og minni skili, sum verður skapt í initiativinum á villu víddum vinnulívsins.

Hendan dagin eg sá myndina av teimum trimum Ripp, Rapp og Rupp, soleiðis rópti Jørn Astrup Hansen teir einaferð, - á pallinum í Norðurlandahúsinum, júst kosnir fremstu vinnumenn landsins, kom eg at hugsa um strofuna í einum sangi hjá íslendinginum Bubba Morthens: “Teir sem enga hugsjón hafa halda kannski að, hamingjan sé fólgin í að hreyfast ekki úr stað.” Ein onnur versión kundi verið orðini hjá Mikhail Gorbatjov, sum hann lýddi í oyra á Eirikki Honecker á pallinum í Eystur Berlin, beint sum Judas kossurin var fallin og stutt fyri at Múrurin fall: “Hann ið er ovseinur á sjóvarfallinum, verður sektaður av søguni.”

Luna og Hiddenfjord, fyri ikki at siga alt annað virksemi í samtakinum, byggja á góðu nátúrligu fyritreytirnar í Vágum, Gøtu og aðrar staðir. Stendur á lógvum og høvdi teirra, sum virka saman við tykkum og ikki minst stendur og fellur alt við strategisku evnum tykkara. Atli, Páll og Regin.** Atli, hin útfarandi hugsjónarmaðurin í burðardygd og vinnumálum, illsintur sum eg veit ikki hvat, men hóast fjúsið er stutt er íminningin ongin. Nú sær man tíbetur hvør er í hinum endanum á telefonini, áðrenn rørið verður tikið. Tí havi eg sett mær tað fyri, at brúka neyðugu tíðina at vinda meg sjálvan upp somikið, tá hann er í hinum endanum, at hann kann yvirtrumfast retoriskt, tá flóðaldan kemur higani vestan, hetta var serliga í politisku tíðini, og táið hann helt meg hava sagt ella gjørt okkurt, sum ikki hóvaði honum. Vit eru samdir um mangt, men minst líka ósamdir um okkurt annað. Onki blóð er kortini so tunt, at tað ikki er tjykri enn vatn. Hann er solospælarin í G-ensemblinum.

Páll er møguliga líka snarsintur, heldur meira av fuglafjarðarblóði enn Atli kanska, dugir betri at temja brádliga ákomnu kensluna. At vera oddviti ár um ár hjá einum herliði av verkafólki á stórum flakavirki krevur sín mann. Hetta er grundstøði bygdarinnar á landi, og umráðandi er, at tað ikki verður haka í. Hartil hevur hann átt yvirskotið at geva kollektiva lívinum í bygdunum sína sparsomu frítíð, serliga í ítróttinum, har hann meira enn tey flestu hevur lagt rygg til sólskinssøguna: Víkingur. Tað var tá tann stóra missiónsferðin byrjaði, sum skuldi til, fyri at felagsstev kuldi finnast. So íðin var hann í herferðini, at hann fleiri ferðir ringdi til mín, ein vanligan GÍ-lim, um røttu avgerðina at leggja feløgini LÍF og GÍ saman. Tá fóru gøtumenn at rópa hann fyri: Missiónerurin. Hann er rútmuspælarin í G-ensemblinum, sum fær gerandisdagin at glíða.

Par exxelance er Regin tann mest tónafasti av brøðrunum. Hin mest musikalski. Hann er millum annað kapellmeistari hjá ítróttarfelagnum. Hann er hin gráa eminencan í samtakinum, ein paralellur til MichailAndrejevitj Suslov, sum stýrdi Sovjetsamveldinum í áratíggju, uttan at almenningurin vitsti nakað um tað. Hann er trummuslagarin í G-ensemblinum, sum heldur taktini, táið solospælarin og rútmuspælarin hava hug at fara út at sveima og lyndið at improvisera tekur yvirhond. Rationella økonomiska yvirblikkið er ikki til at fara skeivur av, og hetta sæst eisini aftur í m.a. ítróttarlívinum, har hann hevur verið dyggur sum fáur. Mangan munnu teir tríggir Oddi, Atli og Páll hava fegnast um, at lítlibeiggin, eftirburðurin, helt so fast um trummustavirnar.

Alt sum sagt er kemur frá hjartanum. Hóast heitt var á meg, var treytin sum altíð, at ongin ekstern avmarking skuldi vera, heldur ikki frá teimum heiðraðu.

Skyldmaður okkara, smiðjumeistarin Oliver Rasmussen, segði mær einaferð, at átti Oddfríður eina 5-krónu í fikkuni, so var eldur í, so vildi hann investera hana umgangandi í eitthvørt samfelagnum til frama. Og hann legði afturat, at stóra G slagið hevði í íleguna fingið borið, at man vildi vera framherji, kapitalistur og íverksetari, hóast fæið hevur verið fløðandi og fjarandi ígjøgnum tíðirnar. Onkuntíð minni og aðrar tíðir meira. Viðhvørt bara ein tóm krubba.

Kendi meg serliga nógv slektaðan við Palla Gubba, tá eg fekk at vita, at hann m.a. hevði verið í Italia og í Cuba og Brasilia í fiskasøluørindum. Har hevði eg sum óviti sjálvur verið, - á leið um somu tíð. Hann var eisini ein av oddvitunum, táið størsta kollveltingin í Føroya søgu í nýggjari tíð fór fram, táið ravmagnsfelagsskapurin SEV varð settur á stovn. Nú selja abbasynirnir upp í røkur av heimsins besta laksi á hesum sama amerikanska meginlandi. Tikin úr heimsins reinasta sjógvi í Vágum og á Gøtuvík. At teir hava valt, at halda eigaraskapin á føroyskum hondum, ger teir bara tað størri, ger tignina yvir løtuni tað djúpari, og vónandi heldur tann strategiin, tí hvør skuldi havt betri skil á vinnu í egnum umhvørvi enn vit sjálvi, og hví skuldi tað, sum rennur undan vinnugáttini, tá ikki farið óskorið til eigarar, verkafólk og samfelag?

Hjartaliga tillukku tit tríggir skyldmenninir og tit sum aksla tykkara skinn við teir. Ófør hava tit verið, annars varð heiðurin ikki tykkara. Tit hava ikki livað til fánýtis og fara valla at gera tað áfram í tíðina heldur. Takk fyri at eg var boðin higar.