Eiga at bróta almennu monopolini
Spurningurin um at privatisera almennar tænastur er aftur kyknaður, nú landsstýrið hevur lagt uppskot til fíggjarkarmar fyri løgtingið. Í uppskotinum mælir landsstýrið nevniliga til at gera privatiseringar.
Nakrar royndir hava verið gjørdar, bæði í Føroyum og í okkara grannalondum, at privatisera almennar tænastur. Misjavnt er, hvussu hetta hevur eydnast, og ofta hevur tað verið soleiðis, at vinstrivongurin hevur víst á dømi, har privatiseringin hevur gingið illa, meðan høgrivongurin hevur víst á dømi, har tað hevur gingið væl. Veruleikin er, at tað eru dømi um bæði væleydnaðar og miseydnaðar privatiseringar.
Privatiseringin má hava eitt endamál
Endamálið við eini privatisering er í fyrstu atløgu at bróta tað almenna monopolið. Harvið fáa vit kapping, og tað er til fyrimuns fyri brúkaran. Og júst tí gevur tað onga meining at privatisera, um einasta broytingin er, at tað almenna monopolið verður gjørt til eitt privat monopol. Um úrslitið ikki verður kapping, so kunnu vit akkurát tað sama lata monopolið vera alment.
Tað er eisini sera umráðandi, at privatiseringin verður soleiðis løgd til rættis, at krøv verða sett til dygd og tænastu, og at ikki alt verður ein spurningur um prís.
Kappingin gagnar brúkaranum
Tað er eingin ivi um, at kappingin gagnar brúkaranum, og tí eiga vit at privatisera, har tað er møguligt, men tað skal gerast við skili.
Tað eru ikki allar almennar tænastur, sum hóska seg at verða privatiseraðar. Við tí sera avmarkaða fólkatalinum, sum vit hava í Føroyum, er ikki pláss fyri kapping á øllum økjum, tí tað eru nakrar almennar tænastur, sum vit ikki fáa havt fleiri av. Men har tað kann gerast við fyrimuni, eiga vit at privatisera, soleiðis at kappingin kann skapa eina betri tænastu og helst eisini lægri prísir.
Almenna bilparkin er eitt dømi
Eitt øki sum eg ofta hugsi um, sum er væl egnað at privatisera, er almenna bilparkin. Almennu Føroyar eiga sera nógvar bilar. Lat okkum siga, at hvør bilur kostar einar 200.000 krónur at keypa, og hann kostar eisini nógv í rakstri. Samtíðis standa taksabilar ymsastaðni í landinum í longum røðum og bíða eftir kundum. Sjálvandi hevði borið til at gjørt góðar avtalur við privatar bilstøðir um at tikið sær av almenna flutninginum fyri ein nógv lægri kostnað. - Bilarnir standa kortini og bíða eftir at sleppa at koyra onkran túr.
Sjálvandi ber ikki til at avskaffað alla ta almennu bilparkina, men eg ivist ikki í, at tað hevði borið til at lækka talið av almennum bilum munandi. Tað almenna hevði spart og bilførararnir høvdu sloppið at koyrt, heldur enn at bíða.
Eisini á øðrum økjum høvdu vit kunna vunnið nógv við at privatisera. Í summum førum ber bert til at privatisera partar av tænastuni, men lat okkum so gera tað.
Uppskotið um at privatisera ávísar almennar tænastur skal í hvussu so er fáa mín fulla stuðul – sjálvandi treytað av, at tað verður gjørt við skili. Málið eigur at vera at skifta monopolini út við fría kapping.
Helgi Abarhamsen
løgtingsmaður
